İsrail’in abluka altındaki Gazze Şeridi’nde sivilleri gaye alan hücumları insancıl hukuku önemli formda ihlal etmesi Anadolu Yakası Escort sebebiyle milletlerarası hukuk normları açısından savaş hatası teşkil ediyor
İsrail’in Hamas’ın akınlarının akabinde abluka altındaki Gazze Şeridi’ne yönelik hücumları bir sefer daha savaş suçları başlığı altında ele alınıyor
Savaş hatası Kurtköy Escort savaş hukuku olarak da bilinen insancıl hukuk kurallarının önemli biçimde ihlali durumunda oluşuyor Bu açıdan öncelikle memleketler arası insancıl hukukun ne olduğunun hakikat anlaşılması ehemmiyet arz ediyor
İSRAİL’İN SAVAŞ HATASI Pendik Escort İŞLEDİĞİ GÖRÜLÜYOR
Uluslararası insancıl hukuk silahlı çatışan tarafları sivilleri ve doğal varlıkları müdafaayı amaçlayan memleketler arası antlaşma ve örf adet kurallarını içeriyor Bu kurallar çatışmanın taraflarının kullanabileceği silahları ve çatışma yollarını sınırlıyor
Savaş hukuku olarak da bilinen insancıl hukuk kurallarının önemli biçimde ihlali durumunda ise savaş cürmü oluşuyor Örneğin İsrail’in çatışmalarda kullanılması yasak olan beyaz fosforu Gazze’nin kuzeyinde Kerame bölgesinde Filistinlilere karşı kullanması memleketler arası insancıl hukukun ağır bir ihlali olması hasebiyle savaş kabahati oluşturuyor Bu durumda beyaz fosforu kullanan kullanılmasını emreden ve kullanmasını engelleme yükümlülüğü bulunan İsrailli askerlerin kumandanların ve devlet vazifelilerinin savaş suçu işlediği görülüyor
ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK VE SAVAŞ HUKUKU AYRIMI NEDİR
Savaş tabiri iki devletin orduları ortasındaki çatışmalar için kullanılırken silahlı örgütlerin de çatışmaların tarafı haline gelmesiyle birlikte savaş terimi yerine silahlı çatışma ibaresi kullanılmaya başlandı
Taraflarından birinin yalnızca devlet olmayan silahlı örgütlerin teşkil ettiği çatışmalara uluslararası olmayan silahlı çatışma deniyor şayet her iki tarafta da bir devlet çatışmaya kısmen de olsa katılırsa uluslararası silahlı çatışma ibaresi kullanılıyor
Bu iki hukuk kolu büyük oranda birebir şeyi söz ediyor Daha evvelce yalnızca devletler ortasındaki savaşa ait olması ve merkezine yalnızca askeri maksatları alması sebebiyle savaş hukuku olarak da isimlendirilen bu hukuk kısmı artık merkezine insanın korunmasını ve savaş dışındaki silahlı çatışmaları da ele almasıyla birlikte insancıl hukuk sözüyle tanımlanıyor
ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUKUN KAYNAKLARI NELER
Uluslararası insancıl hukukun kaynakları yüzyıllar boyunca insanlığın ortaklaşa ürettiği ve yazılı olmayan silahlı çatışmalara ait teamül kuralları ve yazılı mutabakatlardan oluşuyor
Teamül kuralları İslam hukukunda da yer alan esirlerin öldürülmemesi teslim olanlara eziyet çektirilmemesi ve düşmanın aşağılanmaması üzere çok çeşitli kuralları içeriyor
Uluslararası insancıl hukukun yazılı kuralları ise temelde Lahey mukaveleleri ve Cenevre Konvansiyonları olarak iki kümede toplandı Birinci olarak 1864 tarihli Cenevre Kontratı ile başlayan bu mukaveleler temelde beşere eziyet veren ve kullanılmaması gereken savaş metotlarını ve araçlarını belirliyor
Silah teknolojilerindeki gelişmeler ve bilhassa İkinci Dünya Savaşı’nda görülen insani yardım gereksinimini karşılamak için ortaya çıkan 1949 Cenevre Mukaveleleri 1925 Cenevre Protokolü 1977’deki ek protokoller 1993 Kimyasal Silahlar Mukavelesi 1997 Antipersonel Mayınlar Kontratları ve 1998 tarihli Roma Statüsü insancıl hukukun esas kaynaklarını oluşturuyor
İsrail insancıl hukuk kontratlarından kimilerine taraf olmasa da kelam konusu kuralların büyük kısmının teamül hukuku olması sebebiyle Gazze’ye yönelik operasyonlarında insancıl hukuk İsrail’i de bağlayan bir hukuk rejimi olarak kabul ediliyor
Öte yandan İsrail’in kelam konusu atakları Hamas’ın terör saldırıları olarak nitelendirerek insancıl hukukun ekseninden çıkarmayı amaçlaması da geçerli bir hukuksal neden olarak görülmüyor çünkü kelam konusu karşılıklı atakların silahlı çatışma boyutuna varmış olması sebebiyle İsrail her durumda haklı ya da haksız taraf olmasına bakılmaksızın insancıl hukuk kurallarıyla bağlı bulunuyor
ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUKUN TEMEL KURALLARI NELER
Uluslararası insancıl hukuk çatışmalarda temel kuralları belirliyor Bu antlaşmalar sivil halkın yaralıların hastaların ve savaş esirlerinin korunması silah kullanımının sınırlanması ve insani yardımın sağlanması hususlarında memleketler arası standartları belirliyor Buna ek olarak sivil halk ve savaşçılar ortasında ayırım yapmayı sivillere toplu yahut ferdi akınları yasaklıyor Teslim olan yahut çatışmaların dışında kalan şahıslara hürmet göstermeyi yaralıların ve hastaların özel korunmasını sağlıyor
Öyle ki çatışmalarda yaralanan ve artık savaşamayacak durumda olan bir kişi de tedavi gördüğü esnada savaşan statüsünde değil sivil statüsünde yer alıyor İnsancıl hukuk sıhhat çalışanı ve tesislerinin korunması Kızılhaç yahut Kızılay amblemine hürmet gösterilmesini de gerektiriyor
Tutsak askerlerin ve sivillerin ömür onur ferdî haklar ve aileleriyle irtibat haklarına hürmet gösterilmesi de bu hukukun ayrılmaz bir kesimi Buradan yapılan bir çıkarımla memleketler arası insancıl hukukun rehine alma ve sivilleri tutsak etmeye ait kategorik bir yasak getirmediği kabul ediliyor
İsrail Birleşmiş Milletler nazarında işgali altında bulunan Gazze Şeridi’ndekileri Cenevre Kontratları kapsamında çatışma hukuku çerçevesinde birtakım kurallara uymak koşuluyla tahliye edebiliyor fakat bu Gazze’dekilerin kitlesel olarak ve geleceği meçhul halde yerlerinden çıkartılabileceği manasına gelmiyor
Üstelik bu türlü bir durumda dahi yerinden edilecek şahısların sağlıklı inançlı ve makul bir formda yeni yerlerine geçmesinin beklenmesi geri dönüş hakları ile buna ait önlemlerin alınması gerekiyor Bu açıdan İsrail’in Gazze’nin güneyine geçmeye çalışan sivillere yönelik akınlarının da açık bir savaş cürmü olduğu görülüyor Ayrıyeten İsrail zorla göç ettirdiği sivillerin geri dönüşleri konusunda da bir plan sunmuyor
Buna ek olarak İsrailli yetkililerin Gazze’deki halkın ülke dışına bilhassa Mısır’a sürülmesi kabilinden niyetleri insancıl hukuk manasında bir tahliye olmayıp insancıl hukukun temel gayesine ters bir durum olarak kendini gösteriyor
İNSANCIL HUKUK KİMLERİ BAĞLIYOR
Uluslararası insancıl hukuk silahlı çatışmanın tüm taraflarını bağlıyor Kelam konusu kuralların bir birçok teamül niteliğinde olduğundan bir devletin ya da silahlı örgütün rastgele bir memleketler arası mutabakata taraf olmasına bakılmaksızın insancıl hukukun kurallarına uyması zarurî
Ayrıca 2010 prestijiyle dünya genelinde 194 devlet Cenevre Sözleşmeleri’ne taraf olurken 170 devlet kontratların I protokolüne ve 165 devlet II protokolüne katıldı Bu geniş iştirak mukavelelerin kozmikliğini gösteriyor Eski Yugoslavya mahkemesinin içtihadına nazaran bu kuralların kıymetli bir kısmı milletlerarası olmayan nitelikteki silahlı çatışmaları da kapsıyor İsrail Filistin olayında İsrail ordusu Hamas Batı Şeria’daki Filistin idaresi başta olmak üzere çatışmaya katılan ve dayanak veren tüm taraflar insancıl hukuk kurallarıyla bağlı
Öte yandan Akdeniz’e savaş gemisi gönderen ABD savaş gemisi göndereceğini açıklayan İngiltere Fransa üzere devletler ile Gazze’ye kara operasyonu yapılması durumunda çatışmaya katılacağı düşünülen Hizbullah ve Husiler üzere silahlı kümeler da tekrar insancıl hukukla bağlı oluyor
ULUSLARARASI İNSANCIL HUKUK HANGİ DURUMLARDA UYGULANIYOR
Uluslararası insancıl hukuk iki durumda uygulanıyor ve iki farklı müdafaa sistemi sunuyor
İlk olarak memleketler arası silahlı çatışmalarda Cenevre Kontratları ve I ek protokol geçerli olurken bu kapsamda kara ve deniz savaşlarında yaralı yahut hasta askerler sıhhat hizmetleri mensupları savaş esirleri sivil halk örneğin savaş taraflarının topraklarında bulunan yabancı siviller işgal altındaki bölgelerdeki siviller sivil tutuklular ve sıhhat personeli korunur
Filistin örneğinde olduğu üzere ulusal bağımsızlık savaşları da memleketler arası silahlı çatışma kategorisine dahil ediliyor Bu sebeple İsrail Hamas ortasındaki çatışmalar Gazze’nin işgal altında olması ve bağımsızlık savaşı yürütmesi bakımından memleketler arası nitelikteki bir silahlı çatışma olup İsrail ve Hamas’ın fiileri açısından insancıl hukuk tüm kurallarıyla uygulama alanı buluyor
İkinci olarak milletlerarası nitelikte olmayan silahlı çatışmalarda ise dört Cenevre Mukavelesi’nin ortak 3 hususu I ek protokol ve birtakım durumlarda II ek protokol uygulanıyor Bu durumda yaralı yahut hasta muharip askerler çatışma nedeniyle özgürlüklerinden yoksun edilmiş bireyler sivil halk sıhhat işçisi ve din adamları muhafaza altında bulunuyor
ABLUKA NEDİR VE NASIL UYGULANIYOR
Uluslararası insancıl hukuk kapsamında abluka çatışan taraflardan birinin başka tarafın üçüncü devletlerle alakalarını engellemek hedefiyle uygulanan bir sistem olarak karşımıza çıkıyor Savaşan taraflardan biri başkasının limanlarını kuşatarak tüm gemi ve uçakların abluka sınırını geçişlerini kontrol altına alarak gerçekleştiriyor
Bu prosedür abluka altındaki tarafın açık denizlere çıkışını ve ticari alakalarını sürdürme yeteneğini azaltmayı hedefliyor Abluka savaşan kümelerin dışında sivil halkın temel hayatını önemli derecede etkilemesi ve sivil halkı cezalandırıcı boyuta ulaşması durumunda insancıl hukukun ihlalini oluşturuyor Hasebiyle insancıl hukuk Gazze’ye uygulanan tam abluka üzere toplu cezalandırmayı da yasaklıyor Burada işgalci güç sayılan İsrail’in su ve elektriği kesmesi savaş hukukunun açık bir ihlali olup savaş cürmü teşkil ediyor
Söz konusu elektrik ve su altyapılarının Hamas tarafından da kullanılıyor olması Gazze’deki 2 milyondan fazla halkın cezalandırılmasına meşruiyet sağlamıyor Hamas’ın elektrik ve suya erişimini engellemek için tüm Gazze halkının ve 2 milyondan fazla sivilin temel insani imkanlardan yoksun bırakılması insancıl hukukun orantılılık ve gereklilik unsurlarına terslik teşkil ederek savaş hatası oluşturuyor
SİLAHLI ÇATIŞMALARDA MAĞDURLARA İNSANI YARDIM SAĞLAMA MECBURİLİĞİ VAR MI
İnsancıl hukuka nazaran devletlerin silahlı çatışma mağdurlarının hayatta kalabilmeleri için hayati ehemmiyete sahip gereç yardımı sağlama yükümlülüğü bulunuyor Bu hakkın kapsamı 1977 tarihli ek protokol ile daha da genişletildi Milletlerarası bir silahlı çatışmada yardım alma hakkı sivil halkın hayatta kalabilmesi için gerekli gereçlerin özgür geçişini de içeriyor
İşgalci gücün işgal ettiği topraklardaki halka temel gereçleri sağlama misyonu bulunuyor Gazze’deki mevcut durumda İsrail’in besin ve ilaç dahil insani yardımların sağlanmasını engellemesi savaş hukukunun açık bir ihlali olup savaş cürmü teşkil ediyor
İNSANCIL HUKUKA RİAYET EDİLMEMESİ DURUMUNDA NE OLUYOR
Uluslararası insancıl hukukun uygulanması için çatışan tarafların denetlenmesi gerekiyor İnsancıl hukukun ihlali durumunda savaş cürümleri kelam konusu oluyor ve bu cürümlere ait yargılanmalar hem lokal mahkemeler hem de memleketler arası mahkemeler tarafından yapılabiliyor
HER SİVİL KAYBI SAVAŞ KABAHATİ MANASINA GELİYOR MU
Silahlı çatışmalarda sivil kaybının yaşanması her durumda savaş cürmü manasına gelmemekle birlikte sivillerin direkt maksat alındığı durumlarda savaş hatası teşkil edebiliyor
Özellikle askeri maksatla kullanıldığı argüman edilen bir sivil amacın kelam konusu askeri maksatla kullanıldığına ait gerçekçi kanıtlar olmaması durumunda savaş kabahati meydana gelebiliyor
Öte yandan askeri bir gayeye yapılan taarruz sebebiyle meydana gelebilecek sivil kayıplarının da hesaplanması ve şayet kelam konusu atak sebebiyle meydana gelebilecek olası sivil kaybı hücumla elde edilecek askeri avantajı aşıyorsa bu taarruzun düzenlenmemesi gerekiyor
Örneğin İsrail’in Gazze’deki el Ehli Baptist Hastanesine düzenlediği yüzlerce kişinin vefatına yol açan atakta kelam konusu hastanenin Hamas tarafından kullanıldığı düşünülse dahi taarruzun İsrail’e askeri açıdan yarar sağlaması kâfi olmayıp binanın hastane olması buradakilerin yaralı ve tedavi gören beşerler olması ve tamamına yakınının sivillerden oluşması sebebiyle kelam konusu akın insancıl hukukun ihlali manasına geliyor Bir diğer deyişle savaşılan kümeye ilişkin bir yerin imha edilmesi için yüzlerce sivilin öldürülmesi legal bir askeri hareket olarak kabul edilmiyor ve insancıl hukukun ağır bir ihlali olması sebebiyle savaş hatası olarak bedellendiriliyor
SAVAŞ KABAHATLERİ NASIL SORUŞTURULUYOR
Devletler insancıl hukukun önemli ihlallerinden şüphelenilen şahısları yargılamak için gerekli yasal tedbirleri almakla yükümlü Bu ihlalleri gerçekleştiren bireylerin savunma yaptıkları yer ya da milliyetlerine bakılmaksızın kozmik yargı prensibine nazaran araştırılıp cezalandırılması gerekiyor
Örneğin Suriye’deki iç savaşta insancıl hukuku ihlal edenlerin mülteci olarak gittikleri Finlandiya İsveç Almanya Avusturya ve Fransa üzere ülkelerde savaş kabahatlerinden yargılandıkları görülüyor
Öte yandan Ruanda eski Yugoslavya ve Kamboçya’da işlenen savaş kabahati ve başka milletlerarası kabahatler için kurulan memleketler arası statüdeki mahkemeler eliyle de yargılama yapılabiliyor
Bu bağlamda Yugoslavya ve Ruanda için BM Güvenlik Kurulu tarafından kurulan Memleketler arası Ceza Mahkemeleri bu ülkelerdeki savaş kabahatlerinden sorumlu tutulan şahısların yargılanmasında değerli bir rol oynadı
ULUSLARARASI CEZA MAHKEMESİ NE YAPIYOR
Günümüzde savaş cürümlerinin soruşturulması misyonunu faal olarak sürdüren mahkeme ise Hollanda’nın idari başkentindeki Lahey’deki Memleketler arası Ceza Mahkemesi UCM
UCM Filistin’in mahkemeye taraf ülke olması sebebiyle Gazze Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ten oluşan Filistin topraklarında işlenen savaş kabahati insanlığa karşı kabahat ve soykırım hatalarını faillerin nereli olduğuna bakılmaksızın soruşturabiliyor Mahkeme bu kabahatlerden birini işlediği tespit edilen üst seviye devlet vazifelileri hakkında mahpus cezası verebiliyor
Fakat UCM Rusya Ukrayna konusunda süreci süratli ilerleterek Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin hakkında yakalama kararı çıkartırken Filistin konusunda tam aksisi hareket ederek 13 Haziran 2014’te başlayan süreç sonucunda rastgele bir İsrailli hakkında dava açılmadı ve yakalama kararı çıkartılmadı
